Bakalım ilklerimiz nelerdir ve ilk ne zaman yapılmışlardır?

İLK ANAYASA MAHKEMESİ

Türkiye'de ilk Anayasa Mahkemesi, 25 Nisan 1962 günü yürürlüğe giren 44 sayılı yasayla kuruldu. Bu mahkeme, yasalarla TBMM içtüzüklerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetlemek için kurulmuş en büyük yargı organıdır. Bu mahkeme yoluyla ülkemizde ilk kez yasaların Anayasa'ya uygunluklarının "yargı yoluyla denetimi" sağlanabildi. Anayasa Mahkemesi'nin kararları kesindir, verdiği kararlar, Resmi Gazete'de yayınlanır.

İLK ANSİKLOPEDİ

 

Türklerde ilk ansiklopedi denemesini yapan kişi, Ali Suavi'dir. Kamusü'l Ulûmi ve'l Maarif (Eğitim ve Bilimler Ansiklopedisi) adıyla ancak 5 forma yayınlanabilmiştir. Bu ansiklopedi, Ali Suavi'nin Paris'te 1870 yılında çıkardığı Ulûm (Bilimler) gazetesinin ekiydi.

İLK ANTOLOJİ

Ülkemizde edebiyattaki belirli özellik ve tanımlamaya uygun ilk antolojiler, Refik ve Tevfik beylerin 1865 yılında birlikte hazırladıkları "Letaif-i İnşa" (Düzyazı Örnekleri), Ebüzziyya Tevfik'in 1878 yılında yayımladığı "Nümune-i Edebiyat-ı Osmaniye" (Osmanlı Edebiyatı Örnekleri) gibi ürünlerdir. Ancak,
bu antolojilerden çok önce, 1436 yılında Ömer İbni Mezit, 13, 14 ve 15. yüzyıl başlarında yaşamış 83 ozanın 397 beytini bir araya toplayan "Mecmuatül-Nezair" (Beyit Derlemeleri) adıyla bir antoloji denemesi yapmıştır. Bu eserden günümüze kalan teki, Niğde'de Ferit Faik'in özel kitaplığında bulunuyor.

İLK ARŞİV

 

Ülkemizde ilk arşiv deposu Mustafa Reşit Paşa tarafından yaptırıldı. Bu devre kadar devlet belgeleri, torba, sandık gibi dağınık yerlerde saklanırdı. Bu durumu göz önüne alan Mustafa Reşit Paşa, bugün de arşiv deposu olarak kullanılan binayı yaptırdı. İlk adı "Hazine-i Evrak" olan bu kuruluş, şimdi Başbakanlık Arşiv Genel Müdürlüğü'dür.

İLK ATLAS

Çağdaş anlamda ilk atlas denemeleri Tanzimat döneminde yapıldı. İlk Türk atlası, Paris Coğrafya Topluluğu üyesi olan Hafız Ali Şeref tarafından yapıldı. 21 Haziran 1868'de Paris'te bastırılan bu atlasta 21 haritayla birçok şekil vardı.